Onderwijs in Vlaanderen. Er valt wat over te zeggen. Elke ouder neemt beslissingen als het om onderwijs gaat, je beslist naar welke school je kinderen gaan en hoe je ze tijdens hun schooljaren stimuleert. Tot hier ben je mee? Oef! Maar waarop baseer je die beslissingen? Met andere woorden, hoe kies jij DE SCHOOL voor jouw kind? Wij leggen bij Maison Slash maandelijks een alternatieve onderwijsmethode onder de loep. Deze maand: de freinetschool.
De Freinetschool, wasda?
Florian Boogmans is leerkracht in het derde leerjaar in Freinetschool Klim-Op in Tisselt.
Florian: 'Een freinetschool baseert zijn werking op een aantal invarianten van de Franse pedagoog
Freinet. Individualisering van het werk, zelfstandigheid, eigen keuzes,
ouderbetrokkenheid, creativiteit en meer gelijkheid tussen leerling en
leerkracht zijn enkele pijlers die je in elke freinetschool zal terugvinden.
Freinetscholen zijn volgens mij de meest voorkomende methodescholen in Vlaanderen en elke freinetschool vult de freinetprincipes op een andere manier in, elke school
heeft dus een eigen werking.'
'Wie interesse heeft in een freinetschool doet er goed aan om niet alleen de freinetprincipes te bekijken, maar stemt ook best af of de freinetschool die je op het oog hebt die principes omzet in de praktijk. In elke freinetschool zal je een aantal gelijklopende zaken terugvinden, denk aan de kring als belangrijke ruggengraat van de dag, waarin kinderen de wereld naar de klas brengen en er zelf over vertellen. Ook het plannen en instaan voor het eigen werk en de kwaliteit ervan, de keuzevrijheid in de leerstof en hoe ze die aanpakken, de nadruk op democratie en overleg in de klas, de betrokkenheid met hun directe omgeving en de wereld en de inbreng van de ouders.'
Florian: 'Het grootste verschil is de oorsprong van het leerproces. Bij een gewone school zijn de lessen overwegend leerkrachtgestuurd. Op een freinetschool neemt een kind een actieve rol in de lessen. Hij/zij gaat zoveel mogelijk zelf aan de slag met de leerstof. Fijn om weten is dat die leerstof in de eerste plaats vanuit de kinderen zelf is gekomen. Als leerkracht stuur je daar natuurlijk wel in. Want er is in de eerste plaats wel een druk om de kinderen de leerplandoelen te laten behandelen. N’importe quoi doen is nooit aan de orde. Ook wij moeten verantwoording afleggen aan de onderwijsinspectie van de Vlaamse overheid. Ja, wij hebben dezelfde doelen als het gewone onderwijs. Het verschil bestaat erin dat die doelen in de klas op een andere manier worden aangepakt en behaald.'
Leerkracht als coach
Florian: 'Je rol
als leerkracht gaat meer de coachende kant uit. Je staat minder frontaal in de
klas en werkt een stuk individueler of in kleine groepjes met de kinderen. Onze manier
van evalueren is niet met punten maar met evaluatiebladen, feedback
en feed forward. Dat vergt meer tijd en inzet van de leerkracht, maar het geeft en veel breder en genuanceerder beeld van het geëvalueerde kind.' 
"Kinderen komen met goesting naar school"
Florian: 'Kinderen kunnen
zichzelf uiten op heel wat verschillende manieren. Ze laten zien waar ze goed
in zijn en komen over het algemeen met goesting naar school. Hun knap werk wordt niet alleen getoond aan de klas maar ook aan de rest van de school én
aan ouders. Zo kan een kind dat het behoorlijk moeilijk heeft met taal toch een
trots moment hebben wanneer hij zijn met veel inzet gemaakte vrije tekst
presenteert in de kring. Het zijn die momenten, waarin kinderen staan te
blinken met hun prestatie, die het voor mij de moeite waard blijven houden om
me elke dag in te zetten. Als leerkracht is het wel een uitdaging om alles georganiseerd te krijgen. De kinderen van je klas
zijn op eenzelfde moment met heel wat verschillende dingen bezig. Als
leerkracht moet je dat in goede banen zien te leiden. Niet gemakkelijk, zeker
niet als je als leerkracht start in een freinetschool.'
Mooie wendingen in een schoolcarrière van een kind
Florian: 'Een andere uitdaging is dat onze
school een grote zij-instroom ondervindt: kinderen die bijvoorbeeld pas in het
3de leerjaar in onze school terechtkomen. Dit is jammer genoeg vaak het gevolg
van een negatieve keuze. Het lukt niet goed in het traditioneel onderwijs, dus
ze proberen het in het freinet. Na een
tijdje krijgen we die kinderen mee in ons verhaal en hervinden ze vaak hun
goesting om naar school te komen. Het zorgt dus zeer vaak voor mooie wendingen
in de schoolcarrière van een kind, maar het zorgt er voor ons ook voor dat we
naar het 6de leerjaar toe een groeiende groep kinderen met zorgnoden bekomen.
Terwijl wij ook dezelfde middelen als elke andere school hebben natuurlijk.
Kemels over het freinetonderwijs
Er is geen spreker die een zwijger kan verbeteren. Dat geldt ook als het over meningen over het freinetonderwijs gaat. Florian: 'Mensen die niet vertrouwd zijn met freinet kunnen de bal soms behoorlijk misslaan als het gaat over onze schoolwerking. Typische kemels zijn onder
meer dat kinderen in een freinetschool maar wat hun zin doen of de hele dag
spelletjes spelen als dat hetgeen is dat ze willen. Een andere misvatting is dat freinetkinderen niet
klaar zijn voor het middelbaar en al zeker geen hoger onderwijs zullen
aankunnen. Dit is volledig van de pot gerukt: een goede freinetschool biedt net
de vaardigheden aan die mensen in hun latere schoolloopbaan nodig hebben, zoals
plannen, samenwerken en verantwoordelijkheid nemen. Mensen die een band hebben
met het traditioneel onderwijs zijn geneigd erg defensief te reageren op
methodeonderwijs. Nochtans kunnen traditioneel en alternatief onderwijs prima
naast elkaar bestaan. Voor ieder wat wils zeker?'
Of kinderen na hun freinetcarrière aan de lagere school nog naar een middelbare school kunnen? Florian: 'Absoluut! Onze
school begeleidt je kind op een manier die verder gaat dan het goed presteren
op wiskunde- en taaltoetsen. Een freinetkind kan zijn talenten ontplooien en
laten zien. Tegen het 6de leerjaar hopen we kinderen af te leveren aan de
wereld die de fun van creativiteit, de waarde van samenwerken en het belang van
engagement kennen. Ik geloof erin dat goed freinetonderwijs kinderen niet
alleen voor het secundair, maar vooral ook voor de wereld klaarstoomt.' 
Mama Nathalie Jennes (34), mama van Tuur (9) en Janneke (7) koos er een aantal jaren geleden bewust voor om haar kinderen te veranderen naar een freinetschool.
Nathalie: 'Aanvankelijk kozen we voor Tuur en Janneke een schooltje
vlakbij. Tuur is altijd een heel erg actieve jongen geweest, heel enthousiast
en enorm leergierig. Al in het eerste leerjaar merkten we dat het voor hem
moeilijk was om hele hele lesuren stil te zitten en dat hij gemakkelijk afgeleid was. Dat
was één van de redenen waarom we voor hem op zoek gingen naar een andere
school. We beseften dat Tuur een andere aanpak nodig had om zijn enthousiasme
hoog te houden. En de GO! freinetschool Klim-Op in Tisselt maakte een hele
goede indruk op ons alle vier waardoor onze beslissing vrij snel gemaakt was.'
"Leerlingen leren zichzelf inschatten en krijgen zo zicht op hun talenten"
'Wat wij en onze kinderen zo goed vinden aan het freinetonderwijs? De leerstof wordt opgebouwd vanuit de interesses van de
kinderen in de klas. Ze gaan zelf op onderzoek, vatten de leerstof samen en
presenteren die aan hun medeleerlingen. Vanaf het derde leerjaar krijgen de
leerlingen een weekrooster en een werkplan. Zo leren ze stilaan hoe ze
zelfstandig hun werk kunnen inplannen tijdens de ‘stille werktijd’. Dan heeft
de leerkracht de ruimte om voor bepaalde leerstof kinderen extra te begeleiden.
Er is veel aandacht voor de actualiteit. Leerlingen leren zichzelf inschatten
en krijgen zo zicht op hun talenten. Ze leren participeren via de kinderraad. Ook
het ‘klasdoorbrekend’ werken was nieuw voor mij: om de twee weken worden de leerlingen van alle klassen, ook kleuters,
gemengd tijdens creatieve workshops (ateliers). Hier worden vaak ouders of
grootouders voor ingeschakeld.'
Ouderparticipatie is groot
Nathalie: 'Ouders en grootouders worden betrokken bij de ateliers, ze komen in de klas toelichting geven als dat binnen een onderzoek of project past. In het begin van het jaar kan je aangeven op welke momenten je kan en wilt inspringen. Je helpt ook mee bij één van de grotere evenementen van de school, zoals het schoolfeest. In onze school wordt er een handige app gebruikt om de communicatie met de ouders te ondersteunen: je krijgt verslagjes van de lessen, foto’s van uitstappen en feedback van de leerkracht. Je kan berichten sturen aan de leraren en aan de directeur. Hoe leuk is dit?''Om dit alles te bereiken heb je natuurlijk ook een gemotiveerd lerarenteam nodig, een kind dat goed
in zijn vel zit en een inspirerende omgeving. Het is belangrijk dat elk kind de
ondersteuning krijgt die het nodig heeft. Er zijn vandaag héél veel
mogelijkheden om kinderen en jongeren kennis bij te brengen op een manier die
hen prikkelt en goesting geeft om te leren. Ik zie bij GO! freinetschool Klim-Op in Tisselt fantastische
praktijken en initiatieven.'
